Phụ thuộc hoạt động sản xuất ở Trung Quốc trong thời gian dài, Apple muốn thay đổi, chuyển sang các xưởng ở Việt Nam và Ấn Độ sẽ cần rất nhiều thời gian.
Đầu tháng 11, vài tuần trước khi mùa mua sắm cao điểm sắp bắt đầu, Apple đã đưa ra một cảnh báo bất thường rằng khách hàng sẽ phải đợi lâu hơn để có được các mẫu iPhone 14 Pro mới. Đó là bởi vì một trong những cơ sở lắp ráp chính của hãng tại thành phố Trịnh Châu của Trung Quốc đang “hoạt động với công suất giảm đáng kể” do các biện pháp hạn chế vì đại dịch Covid-19.
Sự lệ thuộc của Apple vào các xưởng sản xuất iPhone ở Trung Quốc
Trong nhiều năm, Apple đã dựa vào mạng lưới sản xuất rộng lớn ở Trung Quốc để sản xuất hàng loạt iPhone, iPad và các sản phẩm phổ biến khác được sử dụng trong các hộ gia đình trên khắp thế giới. Tuy nhiên, sự phụ thuộc của Big Tech này vào Trung Quốc đã được thử thách trong năm nay bởi chiến lược “zero Covid” và các biện pháp phong tỏa nghiêm ngặt của Bắc Kinh – mới nhất là việc phong tỏa tại Trịnh Châu, nơi có trung tâm sản xuất iPhone quy mô lớn.
Giờ đây, công ty công nghệ hàng đầu thế giới được cho là đang tìm cách đẩy nhanh kế hoạch chuyển hoạt động sản xuất ra khỏi quốc gia đông dân nhất thế giới – nhưng việc giảm sự phụ thuộc đáng kể vào Trung Quốc có thể mất nhiều năm, nếu điều đó xảy ra. Trong một lưu ý của nhà đầu tư vào đầu tuần này, một nhà phân tích tại Wedbush Securities ước tính Apple sẽ phải chờ ít nhất đến năm 2025 hoặc 2026 để chuyển phần lớn hoạt động sản xuất iPhone của mình sang các thị trường như Ấn Độ và Việt Nam.
Ông Gad Allon, giáo sư tại Trường Wharton thuộc Đại học Pennsylvania, người có nghiên cứu tập trung vào hoạt động và quản lý chuỗi cung ứng, dường như có một đánh giá thận trọng hơn về mốc thời gian tiềm năng. “Tôi không nghĩ chúng ta có thể nói về bất kỳ thay đổi có ý nghĩa nào vượt quá vài phần trăm trước năm 2025”, Allon nói.
Để hiểu được tầm quan trọng của thị trường lao động, sản xuất Trung Quốc đối với Apple: Trước khi dịch Covid bùng phát vào tháng 10 khiến Trịnh Châu phải đóng cửa, nhà máy sản xuất đó đã sản xuất 85% iPhone Pro, theo ước tính từ công ty nghiên cứu thị trường Counterpoint.
Ông Eli Friedman, giáo sư tại Đại học Cornell, người có nghiên cứu tập trung vào lao động và phát triển ở Trung Quốc cho biết: “Apple sẽ không thể là công ty lớn như ngày nay nếu không có Trung Quốc làm cơ sở sản xuất. Ngay cả khi Apple báo hiệu rằng họ muốn chuyển hoạt động sản xuất ra khỏi Trung Quốc, Friedman nói rằng “điều đó sẽ không kéo theo việc tách khỏi Trung Quốc – sẽ có những sản phẩm của Apple đã và luôn được sản xuất tại Trung Quốc trong một thời gian rất dài”.
Ông nói, có một loạt các yếu tố quan trọng liên quan đến việc lắp ráp và sản xuất iPhone, chẳng hạn như “không thể sao chép ở các quốc gia khác”. Điều này bao gồm sự sẵn có của vật liệu và linh kiện từ các nhà cung cấp gần đó; cơ sở hạ tầng đẳng cấp thế giới đã sẵn sàng ở quy mô lớn; tiếp cận được nguồn lao động kỹ sư đông đảo cũng như chi phí lao động thấp; và sự sẵn có của những dải đất cần thiết để xây dựng các thành phố nhà máy có thể chứa hàng trăm nghìn công nhân cũng như các cơ sở sản xuất rộng lớn.
Friedman nói: “Các quốc gia khác có thể có phần này hay phần khác, nhưng họ không có tất cả.
Giám đốc điều hành Apple Tim Cook, người đã giúp xây dựng chuỗi cung ứng toàn cầu của công ty, đã thừa nhận thế mạnh sản xuất độc đáo của Trung Quốc trong một cuộc phỏng vấn năm 2015. Tim Cook nói: “Bạn có thể lấy mọi công cụ và thợ làm khuôn ở Mỹ và có thể đặt chúng vào căn phòng mà chúng tôi hiện đang ngồi. Ở Trung Quốc, bạn sẽ phải có nhiều sân bóng đá”.
Steve Jobs, cố CEO của Apple, đã nêu vấn đề lao động trong cuộc gặp với Tổng thống Obama vào tháng 10/2010. Ông gọi hệ thống giáo dục mờ nhạt của Mỹ là một trở ngại đối với Apple, công ty cần 30.000 kỹ sư công nghiệp để hỗ trợ công nhân tại nhà máy vào thời điểm đó.
Theo người viết tiểu sử của ông, Walter Isaacson, Jobs nói với Tổng thống Mỹ: “Chúng ta không thể tìm thấy nhiều người như vậy ở Mỹ để tuyển dụng”.
Apple tìm kiếm cơ hội ở Việt Nam, Ấn Độ
Ví dụ, Apple đã gợi ý rằng họ sẽ chuyển sản xuất sang Ấn Độ trong một thời gian. Trong khi Ấn Độ có lực lượng lao động lớn và nhiều công nhân có kỹ năng kỹ thuật cần thiết thì việc tạo ra các trung tâm lắp ráp rộng lớn cho Apple ở Ấn Độ gặp nhiều vấn đề quan liêu hơn ở Trung Quốc. “Ít nhất là ở Ấn Độ, việc tiếp cận đất đai gần như không dễ dàng như vậy”, Friedman nói. Cũng theo Friedman, chi phí lao động ở Trung Quốc dù đã tăng lên trong thập kỷ qua thì vẫn “rẻ bất ngờ”.
Tại Việt Nam, một ứng cử viên tiềm năng khác để Apple chuyển hoạt động sản xuất sang thì Friedman cho rằng “chính phủ có năng lực tạo điều kiện nhưng lại có ít không gian hơn”. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng có dân số nhỏ hơn đáng kể (98 triệu người) so với cả Trung Quốc (1,4 tỷ người) và Ấn Độ (gần 1,4 tỷ người, theo dữ liệu của Ngân hàng Thế giới).
Bên cạnh đó, theo Allon của Wharton, một yếu tố quan trọng khác giải thích tại sao Apple “thực sự miễn cưỡng bắt tay với Trung Quốc là Trung Quốc cũng là một thị trường lớn của Apple”. Apple đã báo cáo doanh thu 74 tỷ USD tại thị trường Trung Quốc trong khoảng thời gian 12 tháng (tính đến cuối tháng 9/2022) – tương đương gần 20% doanh thu toàn cầu của hãng trong năm.