Theo tất cả các định nghĩa chuyên môn, thế giới vẫn đang trong cơn đại dịch và nhiều dự báo suy thoái kinh tế ảm đạm đã tràn lan trên mặt báo trước thềm năm mới 2023. Tính đến tháng 9/2022, Tổ chức Y tế Thế giới mới chỉ tuyên bố đại dịch ‘sắp’ kết thúc chứ chưa phải ‘đã’ — đặc biệt là khi số ca nhiễm Covid gia tăng trở lại và đe dọa một đợt giãn cách khắc nghiệt mới.
Một số thay đổi về lối sống trong đại dịch như đeo khẩu trang vẫn còn phổ biến. Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh Mỹ khuyến nghị đeo khẩu trang ở những khu vực có tỷ lệ lây nhiễm cao bao gồm New York và Los Angeles trong khi tại Việt Nam, các y bác sĩ cũng làm điều tương tự.
Tuy nhiên, thói quen tài chính của chúng ta gần như đã hoàn toàn quay trở lại xu hướng trước đại dịch. Sau gần 2 năm bị gián đoạn đáng kể — dù tốt hay xấu — đây là 3 dấu hiệu cho thấy suy thoái kinh tế do COVID-19 đã kết thúc vào năm 2022:

1. Người tiêu dùng quay trở lại sau suy thoái kinh tế

Báo cáo tài chính thua lỗ của các nhà bán lẻ lớn như Walmart và Target đã gây chú ý trong năm nay do hàng tồn kho quá nhiều, gây tổn hại nghiêm trọng đến doanh thu, bắt nguồn từ việc người tiêu dùng thay đổi thói quen chi tiêu. Sau khi dự trữ đồ điện tử và các mặt hàng gia dụng khác trong 2 năm qua, người tiêu dùng giờ đây đang quay trở lại chi tiêu cho các dịch vụ như du lịch và giải trí.
Chi tiêu của người tiêu dùng cho hàng hóa lâu bền đã tăng khoảng 6% trong tháng 10 so với năm trước, so với mức tăng hơn 8% trong chi tiêu dịch vụ theo Cục phân tích kinh tế Mỹ.
Hai trong số những ngành chịu thiệt hại nặng nề nhất khi đại dịch bùng phát – du lịch và khách sạn – đã phục hồi gần như hoàn toàn. Hành khách lấp kín các chuyến bay với lưu lượng hàng không toàn cầu đạt gần 74% so với mức của tháng 9/2019 vào mùa thu vừa qua, theo Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc tế.
Và dù đang ở nhà hay đi du lịch, người Việt Nam đã bắt đầu ngồi ở quán cà phê và ăn ở nhà hàng bên ngoài nhiều hơn so với năm 2019, dữ liệu từ một số nền tảng đặt chỗ và giao dịch thanh toán qua ví điện tử cho thấy.
Trong khi các hãng hàng không và nhà hàng đang vật lộn đối phó với tình trạng thiếu lao động trong bối cảnh nhu cầu tăng cao đột biến, tình trạng xếp hàng dài và lượng đặt chỗ cháy vé là dấu hiệu tích cực cho thấy các ngành này trong năm nay sẽ lấy lại đà phát triển, thoát khỏi suy thoái kinh tế đáng sợ trong 2 năm qua.
suy thoai kinh te ket thuc

2. Chi tiêu phục hồi giảm tỉ lệ tiết kiệm, tăng tỉ lệ đầu tư

Người tiêu dùng chắc chắn sẽ mạnh tay chi tiêu hơn trong năm 2023 do mọi người giờ đây đã có thể trực tiếp quay lại làm việc và ra ngoài vui chơi. Nhưng lạm phát cao liên tục và lo ngại về một cuộc suy thoái kinh tế sắp tới khiến chúng ta khó kiểm soát chi tiêu và duy trì thói quen tiết kiệm ổn định.
Theo Angeli Gianchandani, một chuyên gia về hành vi của người tiêu dùng với tư cách là người hành nghề tại nơi cư trú của thương hiệu, hỗ trợ tài chính của chính phủ giúp người tiêu dùng đạt được những mục tiêu đó trong suốt thời kỳ đỉnh điểm của đại dịch đã không tồn tại vào năm 2022, thay đổi cách mọi người chi tiêu tiền bạc, theo các chương trình MBA về tiếp thị và điều hành tại Đại học New Haven.
Tại Việt Nam, các dịch vụ tín dụng, finhay và việc nhiều ngân hàng nới lỏng chính sách cho vay tiêu dùng đã kích thích mọi người chi tiêu, đặc biệt là giới trẻ. Họ tiêu tiền vì họ có tiền. So với thời kì suy thoái kinh tế trước đây, người trẻ có thể tiết kiệm được một khoản tiền nhất định khi không phải đi làm, mua sắm quần áo hay làm tóc.
Cách thức chi tiêu hiện nay đã thay đổi và con lắc đã lệch sang phía cùng với lạm phát. Những tác động hiện tại chỉ là một trong nhiều thay đổi và tạo ra gánh nặng cho mọi người. Sau khi trả hết nợ thẻ tín dụng và tiết kiệm với lãi suất cao hơn bao giờ hết trong thời kỳ đỉnh điểm của đại dịch, nhiều người tiêu dùng quay lại dựa vào vay nợ để chi trả cho các khoản mua sắm hàng ngày.

3. Đầu tư không còn là niềm vui hay trò giải trí

Không chỉ những sự kiện hot như cơn sốt GameStop mới khiến thị trường chứng khoán trở nên sôi động vào năm 2021, mà thực tế là thị trường dường như đã phục hồi hoàn toàn và sẵn sàng tiếp tục phát triển khi thế giới mở cửa trở lại. Nhưng sự lạc quan đó bắt đầu trượt dốc vào cuối năm 2021 và tiếp tục giảm sút trong suốt năm 2022.
Không chỉ các chỉ số chứng khoán chính đã kết thúc đầy ảm đạm vào cuối năm 2022, mà các khoản đầu tư lớn khác như mua nhà cũng trở nên khó khăn hơn trong năm nay khi Fed tăng lãi suất nhằm kiềm chế lạm phát.
Sự kết hợp của các yếu tố do đại dịch gây ra — nhiều thời gian ở nhà, tiền tiết kiệm bị dồn đọng và lãi suất thấp — cho phép người tiêu dùng chi tiêu và đầu tư thoải mái hơn trong suốt thời kỳ đỉnh điểm của đại dịch. Giờ đây, với giá cả cao, nền kinh tế bấp bênh và một số cuộc khủng hoảng khác vẫn đang bùng phát (chiến tranh ở Ukraine, biến đổi khí hậu, căng thẳng chính trị giữa các cường quốc), mọi người đang tìm kiếm sự ổn định trước nhiều dự báo suy thoái kinh tế nguy hiểm.
Gianchandani nói: “Sự không chắc chắn mà chúng ta có thể đang trải qua có thể khiến người tiêu dùng thay đổi thói quen một lần nữa. Từ nơi mua sắm đến nơi làm việc và nơi đầu tư, mọi người đều đang tìm kiếm các công ty có uy tín và cho thấy rõ ràng cách họ tạo ra giá trị cho các cổ đông chứ không chỉ là lợi nhuận. Các công ty cần có khả năng trao đổi với khách hàng một cách minh bạch và cởi mở, đồng thời xây dựng lòng tin để vượt qua bất kỳ thách thức nào trong năm tới.”